Co należy, a czego nie należy robić przy konserwacji instalacji elektrycznych

Instalacja elektryczna jest nośnikiem siły napędowej Twojego budynku. Bez niej nic się nie dzieje. Musisz utrzymywać ją w doskonałym stanie technicznym, z wyprzedzeniem identyfikując potencjalne problemy i podejmując działania zapobiegające pogorszeniu się jej stanu lub awarii.

Dlaczego konserwacja instalacji elektrycznych jest taka ważna? 

Skutki usterek lub awarii instalacji elektrycznej mogą być ogromne. Uszkodzenie lub awaria transformatora, wyłącznika lub nawet złącza może, w najlepszym przypadku, spowodować przestój. W najgorszym przypadku może to oznaczać pożar, poważne obrażenia ciała, a nawet śmierć.

Pomimo tego wielu wykonawców i zarządców budynków nie przywiązuje wagi do kontroli i konserwacji systemów elektrycznych. Wielu zdaje się zapominać, że instalacje nie będą działać wiecznie, lub pomijają ważne rutynowe czynności konserwacyjne, gdy zależy im na czasie lub pieniądzach, co prowadzi później do znacznie poważniejszych problemów.

Ogólnie rzecz ujmując, istnieją cztery rodzaje konserwacji: 

• reakcyjna (run-to-failure, RTF)
• zapobiegawcza
• predykcyjna
• ukierunkowana na niezawodność (reliability-centered maintenance, RCM)

Konserwacja reakcyjna polega na tym, że dopuszcza się do awarii jakiegoś elementu, zanim się go naprawi lub wymieni. Oczywiście, nie jest to idealne rozwiązanie, a solidny program konserwacji zmniejsza ryzyko konieczności takich napraw, ale realnie rzecz biorąc, zawsze istnieje szansa, że coś może się po prostu zepsuć.

Konserwacja zapobiegawcza, jak sama nazwa wskazuje, polega na zwracaniu uwagi na drobne problemy, takie jak powstawanie rdzy lub wycieki smaru, w miarę ich powstawania, aby zapobiec pojawianiu się większych kłopotów.

Konserwacja predykcyjna jest podobna do konserwacji zapobiegawczej, z tą różnicą, że jej celem jest zidentyfikowanie oznak przyszłych uszkodzeń, które często nie są widoczne gołym okiem. Stosuje się na przykład kontrole termograficzne, których celem jest znalezienie gorących punktów.

Konserwacja ukierunkowana na niezawodność (RCM) jest najbardziej skutecznym podejściem. Jest to kompleksowy system utrzymania sprzętu i komponentów, których awaria mogłaby spowodować poważne, krytyczne dla biznesu problemy. 

Prawidłowo przeprowadzania konserwacja RCM znacznie poprawia niezawodność systemu elektrycznego, ale wymaga ona dokładnej analizy systemu, oceny trybów awaryjnych dla każdego elementu i opracowania odrębnego harmonogramu konserwacji dla każdego ważnego urządzenia. Wymaga to większego nakładu środków, ale może znacznie zmniejszyć ryzyko przestojów, a także poprawić bezpieczeństwo i obniżyć koszty napraw w dłuższej perspektywie.

Tworzenie harmonogramu konserwacji instalacji elektrycznych

Jeśli jeszcze go nie masz, poświęć trochę czasu na opracowanie programu konserwacji, który obejmie wszystkie urządzenia elektryczne. Będzie się on różnił w zależności od rodzaju prowadzonej działalności i używanego sprzętu, ale istnieją pewne podstawy, które odnoszą się do każdego dużego budynku. 

Zacznij od sporządzenia listy wszystkich elementów i urządzeń elektrycznych używanych w Twoim obiekcie. Dla każdego z elementów odnotuj, w jaki sposób jest on użytkowany, w jaki sposób możesz monitorować jego działanie oraz na jakie oznaki zużycia, uszkodzenia lub awarii możesz zwracać uwagę.

Następnie zidentyfikuj elementy o największym znaczeniu dla działalności, ustalając harmonogram kontroli i przeprowadzenia napraw lub wymiany wszystkich tych elementów w całym budynku. Później przejdź do mniej istotnych elementów. 

Ustal, które części systemu będą musiały zostać wyłączone i kiedy oraz jakie kroki podejmiesz, aby zminimalizować negatywny wpływ takiego działania na normalne funkcjonowanie budynku. Czy przełączysz się na zapasowy system elektryczny, czy też wynajmiesz generator i tymczasowy system dystrybucji energii?

Pamiętaj, że „niższy priorytet” to nie to samo, co „bez znaczenia”. Najmniejszy przełącznik lub przewód może spowodować wyłączenie całego systemu i frustrujące opóźnienia, gdy tylko się zepsuje.
 
Wraz z określeniem sposobu pracy w okresie konserwacji należy ustalić regularny harmonogram napraw i modernizacji. Ponadto należy pamiętać o uwzględnieniu planów szkolenia i podnoszenia kwalifikacji zespołu w zakresie konserwacji i umiejętności korzystania z nowszych narzędzi i technologii.

Pamiętaj, że potrzebujesz zaangażowania kilku grup osób, aby zaplanować przestoje i wyłączenia, przydzielić budżet na części zamienne i tymczasowe media oraz ogólnie osiągnąć to, co zamierzasz osiągnąć. Upewnij się, że harmonogram prac został przekazany zarządcy budynku i nieruchomości, a lokatorzy są świadomi prac, które będą miały miejsce. 

Upewnij się, że w plany zostali zaangażowani wszyscy interesariusze, tłumacząc im, dlaczego tak ważne jest zajęcie się tymi kwestiami już teraz.

Najważniejsze wskazówki dotyczące konserwacji instalacji elektrycznych

Elementy i pozycje, które powinny być uwzględnione w programie konserwacji, obejmują: 

• aparaturę rozdzielczą (obudowy, izolatory, wsporniki, łączniki, przewody)
• wyłączniki instalacyjne (izolacja, styki, wyłączniki powietrzne, przerywacze zwarcia łukowego, mechanizm operacyjny, urządzenia pomocnicze)
• próżniowe, olejowe i odlewane wyłączniki instalacyjne
• odłączniki
• stacje i ładowarki do akumulatorów
• kable i obudowy (kable napowietrzne, szynoprzewody, korytka kablowe)
• transformatory
• ograniczniki przepięć
• przekaźniki przepływowe
• systemy UPS

Jak widać, należy opracować program konserwacji instalacji elektrycznej, który będzie pasował do sytuacji, sprzętu i operacji o znaczeniu krytycznym dla obiektu. Istnieją jednak pewne wspólne zasady, które mają zastosowanie w większości sytuacji.

Co należy zrobić...

• Wyznaczyć co najmniej jednego kierownika ds. konserwacji instalacji elektrycznych. W dużym obiekcie, budynku lub firmie, powinno być ich kilku.
• Określić standard dla rysunków technicznych, a także przechowywać wszystkie informacji techniczne w jednym miejscu, aby ułatwić konserwację.
• Zgromadzić archiwalne dane o awariach elektrycznych z systemu CMMS oraz od doświadczonych handlowców i operatorów, aby wiedzieć, z czym będzie trzeba się mierzyć.
• Zintegrować konserwację z planowaniem zapotrzebowania, aby wiedzieć, co trzeba zamówić i kiedy, a także jak długo trzeba czekać na dostarczenie elementów.
• Przeprowadzić dokładną ocenę ryzyka, aby dowiedzieć się, co może pójść nie tak (zarówno w systemie elektrycznym, jak i poza nim), jakie będą tego skutki i czy wystąpi efekt domina.
• Zaplanować regularne inspekcje.
• Określić konkretne i praktyczne wytyczne dotyczące konserwacji zapobiegawczej. 
• Sprawdzać, czy wszystkie komponenty elektryczne są czyste, chłodne i suche.
• Kontrolować wszystkie transformatory, silniki, przełączniki, wyłączniki, rozruszniki silników itp. pod kątem widocznych oznak zużycia, jak również temperatury pracy.
• Regularnie czyścić, smarować i konserwować odłączniki.
• Sprawdzać obciążenie wszystkich elementów.
• Wykorzystać termografię do skanowania terminali w podczerwieni. Pozwala to na identyfikację gorących punktów, które mogą wymagać pilnej uwagi.

Cokolwiek robimy, pewnych rzeczy robić NIE należy...

• Nie należy rozwiązywać problemów z instalacją elektryczną tylko wtedy, gdy coś się zepsuje. Czekanie do ostatniej chwili wiąże się z większymi kosztami i opóźnieniami. Konserwacja zapobiegawcza to znacznie mądrzejsze rozwiązanie.
• Nie należy przyjmować reakcyjnego podejścia do części elektrycznych. Należy je wymieniać, zanim przestaną działać prawidłowo i staną się potencjalnie niebezpieczne.
• Nie należy pozwalać swoim pracownikom zamykać części zamienne, plany elektryczne i narzędzia w prywatnych szafkach i schowkach. Powinny się one znajdować w centralnym magazynie, gdzie można je szybko znaleźć, gdy są potrzebne.
• Nie należy podejmować prac konserwacyjnych w dowolnej kolejności. Należy znaleźć sposób na uszeregowanie komponentów elektrycznych w kolejności według ich znaczenia, a następnie logicznie podążać za tą kolejnością.
• Należy stale konserwować komory łukowe w starszych wyłącznikach instalacyjnych, ponieważ zawierają one azbest.
• Trzeba pozostawić miejsce na wątpliwości. Jeśli na przykład na liście kontrolnej konserwacji znajduje się polecenie „sprawdzić szczotki”, osoba wykonująca tę czynność niekoniecznie będzie wiedzieć, czego szuka i jakie działania powinna podjąć. Polecenie „wymienić wszystkie szczotki o długości poniżej 40 mm” jest o wiele bardziej zrozumiałe.
• Nie należy pozwalać, aby nieprzeszkolony, niewykwalifikowany personel wykonywał kluczowe zadania związane z konserwacją lub kontrolą.

Końcowe przemyślenia

Właściwa konserwacja nieuchronnie wiąże się z wyłączeniem niektórych obwodów i urządzeń z eksploatacji. Wiele firm odkłada to tak długo, jak to tylko możliwe, aby uniknąć kosztownych przestojów. Jest to podejście, które ostatecznie niesie ze sobą o wiele większe wydatki, gdy coś się zepsuje.

To nie tylko ryzykowna gra, ale również niepotrzebna. Dzięki odpowiedniemu planowaniu można zaprojektować tymczasowe rozwiązanie, wynająć zapasowe systemy i sprzęt elektryczny, a następnie przełączać sekcję po sekcji, aż do zakończenia prac konserwacyjnych. W ten sposób można zachować instalację elektryczną w nienagannym stanie bez ponoszenia strat finansowych.